20سال حضور مقالات فارسی زبان در Scopus

به گزارش پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC، دکتر محمدجواد دهقانی در حاشیه مراسم افتتاحیه سیزدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی گفت:

پژوهشگران در سال‏های اخیر با افزایش انتشار مقالات در مجلات معتبر نمایه شده فارسی در پایگاه بین المللی اسکوپوس توانسته اند جایگاه و اهمیت زبان فارسی را بیش از پیش پر رنگ نشان دهند. با نگاهی جامع و تحلیلی وضعیت زبان فارسی از سال 1997 تا انتهای سال 2017 در این پایگاه بین المللی مشخص میشود که انتشار مدارک علمی به زبان فارسی در دو دهه گذشته بیش از 40 برابر و رتبه جهانی زبان فارسی نیز با 15 پله ارتقاء، از رتبه سی ام به پانزدهم رسیده است. 

با بررسی مدارک ثبت شده از نظر تعداد انتشارات زبان فارسی در سالهای 2017-1997 ، در پایگاه اسکوپوس رشد چشمگیری مشاهده می شود. در بازه زمانی 1997 تا 2000 مدرکی به زبان فارسی در پایگاه اسکوپوس نمایه نشده است. در واقع از سال 2001 ظهور زبان فارسی بعنوان زبان علم در پایگاه استنادی فوق بوده و تعداد 42 مدرک به زبان فارسی در سال 2001 نمایه شده و روند افزایشی آن در طول سالها ادامه و عملا تعداد مدارک فوق از سال 2012 به بیش از 1000 رسیده است. 

در حال حاضر تعداد مدارک نمایه شده به زبان فارسی در سال 2017 به میزان 1834 مدرک افزایش یافته است. مقایسه تعداد مدارک ثبت شده نشان می دهد که در بازه زمانی یاد شده تعداد انتشارات فارسی بیش از 40 برابر افزایش یافته است. بنابراین میزان رشد متوسط سالانه کمیت تولید علم به زبان فارسی در دو دهه اخیر برابر با 25 درصد بوده است.

مقایسه رتبه زبان فارسی در میان سایر زبان های دنیا از نظر تعداد مدارک نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس نشان می دهد که زبان فارسی از نظر تعداد مدارک نمایه شده در پایگاه اسکوپوس در میان سایر زبان ها در سال 2001 دارای رتبه سی ام بوده و در گذر زمان همواره رو به رشد بوده است چنانچه در پایان سال 2017 زبان فارسی رتبه پانزدهم در میان تمامی زبان ها را کسب نموده است. پیشرفت قابل ملاحظه زبان فارسی از نظر افزایش تعداد انتشارات حاکی از توجه درست پژوهشگران به اهمیت این زبان به عنوان زبان علمی در سطح بین المللی است. 

پایگاه استنادی اسکوپوس با در نظر گرفتن مجموعه ای از قوانین و مقررات؛ مجلاتی به 58 زبان گوناگون در دنیا نمایه می کند. سهم (درصد) انتشارات به زبان های مختلف در بازه زمانی 2017-1997 حاکی از آن است که نزدیک به نود درصد (4/89 درصد) انتشارات نمایه شده در این پایگاه به زبان انگلیسی است. از 6/10 درصد باقی مانده برای سایر زبان ها، زبان های چینی، آلمانی، فرانسه و اسپانیایی رتبه های دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده اند. از 58 زبانی که مجلات شان در اسکوپوس نمایه می شود زبان فارسی در سالهای 2016 و 2017 رتبه 15 داشته و در دو دهه گذشته در مجموع رتبه 22 را از نظر تعداد مقالات نمایه شده به خود اختصاص داده است.

براساس داده های مستخرج از پایگاه " Scimago " تعداد 171 مجله به نام جمهوری اسلامی ایران ثبت شده و مقالات آنها در حوزه های موضوعی مختلف و به زبانهای متفاوت فارسی و انگلیسی در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است. از این تعداد نشریه، حدود 67 نشریه در حوزه های مختلف علمی مقالات خود را به زبان فارسی منتشر می نمایند. بررسی ها حاکی از آن است که در پایگاه اسکوپوس در بازه زمانی 2017-1997 ؛ مجموعا 12946 مقاله به زبان فارسی در 67 مجله نمایه شده در این پایگاه، منتشر شده است. بررسی مجلاتی که بیشترین مقالات به زبان فارسی در پایگاه استنادی اسکوپوس دارند نشان می دهد که مجله دانشکده پزشکی اصفهان با 1933 مقاله رتبه نخست، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران با 1704 مقاله رتبه دوم و مجله زنان، مامایی و نازایی ایران با 708 رتبه سوم را داشته اند. 

علیرغم رشد زبان فارسی به عنوان زبان علم بین الملل، به نظر می رسد لازم است گام‏های بزرگی در این زمینه برداشته شود. یکی از مناسب ترین راه های عملی برای گسترش زبان فارسی سرمایه گذاری در صنعت نشر حرفه ای و تشویق نشریات و کنفرانس های علمی فارسی به عنوان زبان علم است. بازار نشر علم دنیا یک بازار انحصاری بوده به گونه ای که تنها هفت ناشر بین المللی بیش از 50% مقالات دنیا را منتشر می کنند، بنابراین توسعه زبان فارسی به عنوان زبان علم بین المللی نیازمند سرمایه گذاری، برنامه ریزی، آموزش و تشویق مؤلفه‏ های اثرگذار در نشر علم است.

منبع خبر : http://www.isc.gov.ir